دارهایی که هر روز کمتر می شود
تعداد بازدید : 10
گره بی توجهی بر زندگی قالیبافان
گروه گزارش
سرآغاز هنری که با سرپنجه مردان و زنان این سرزمین گره خورده است به شش قرن قبل بر می گردد یعنی دوران حکومت شاهرخ میرزا در هرات. زمانی نیز این هنر ممر عمده درآمد مردمان این سرزمین در شهر و روستا بود و آن چنان نقوشی دلنشین بر تار و پود فرش می زدند که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کرد و خواهان بسیاری در خارج از مرزها داشت طوری که بسیاری از تجار خارجی کار آن ها را با برند فرش قهستان و مود می شناسند و مفتخرند که فرش زیر پای آن ها هنر دست هنرمندان این خطه از ایران زمین است.اگر چه فرش دست باف خراسان جنوبی آوازهای جهانی دارد اما این روزها مشکلات قالی بافان در مهد تولید این هنر به گره کوری مبدل شده و عزمی برای رسیدگی و حل آن ها جزم نشده است طوری که چند سالی است با محدودیت های به وجود آمده در صادرات، بیش از 40 درصد فرش تولیدی بافندگان خراسان جنوبی روی دست آن ها می ماند و خواهان خارجی ندارد و همین رکود سبب دلسرد شدن بافندگان و کند شدن حرکت یکی از اصلی ترین چرخ های صنایع دستی استان شده است. رکود سبب شده تا دیگر همانند سال هایی که هنر قالی بافی در استان رونق داشت و در هر خانه ای کارگاهی و دار قالی برپا بود اکنون این دارها به پایین کشیده شود و در گوشه ای از کوچه ها یا حیاط خانه ها خاک بخورد.همین رکود سبب شده است تا دیگر آوای خوش تا به جا، سر جلو و... استاد قالی باف در کوچه پس کوچه های روستاها و برخی از نقاط شهری، دیگر به گوش نخورد و بافندگان دلسرد از هنری باشند که روزی ممر اصلی درآمدشان بود.
چالش های پیش رو
مشکلاتی را که سبب شده است بافندگان نتوانند گرهی بر تار و پود فرش ها بزنند و رج های امید را بالا بیاروند، چالش هایی چون نبود بیمه، بازار فروش و حمایت نکردن دولت و مسئولان، قیمت زیاد مواد اولیه و... اعلام می کنند که همین مسائل سبب شده است تا پایههای تولید فرش دست باف که امروز از آن به عنوان یکی از صنایع دستی و هنر اصلی خراسان جنوبی یاد می شود، سست باشد.اما آن چه جمعیت 50 هزار نفری بافندگان فرش در استان را بیش از همه میآزارد، حذف شدن بیمه آن ها به دلیل پرداخت نشدن سهم دولت است طوری که سهم بیمه شدگان این صنعت دست استان، به کمتر از 8 درصد می رسد.آن طور که یک بانوی بافنده روستایی گفت: مهم ترین دغدغه هنرمندان این صنعت بیمه است چرا که زمینه برای آن ها فراهم نیست و افزون بر این درآمدی هم که از این ممر دارند جوابگوی شان نیست تا بتوانند خود را بیمه کنند.به گفته «خسروی»، عوارض این کار به لحاظ جسمی برای هنرمندان فرش دست باف کم نیست و در این رکودی که بر بازار حاکم است مثل همیشه دسترنج آن ها بیشتر نصیب دلالان می شود تا هنرمندی که زحمت کار را متقبل شده است.او، خواستار رسیدگی به هنرمندانی است که در گوشه روستاها و نقاطی دور از چشم مسئولان، گره بر فرش می زنند به امید این که بازار، فروش داشته باشد و این هنر رونق گذشته اش را باز یابد.
هنر غریب
یکی از بانوان بیرجندی هم که خرج زندگی اش را از راه قالی بافی تامین می کند گفت: در این بحران اقتصادی پیش آمده ضرورت احیای صنایع دستی از جمله هنر قالی بافی بیش از این احساس می شود چرا که اگر این هنر رونق یابد بسیاری از روستاییان که استمرار قهر طبیعت توانی برای آن ها باقی نگذاشته است می توانند به دوران طلایی این هنر برگردند و زمینه بازگشت آن ها به روستا فراهم شود.به گفته «محمدی»، دولت و مسئولان قدر این کار هنری را نمیدانند، طرح ریزه ماهی فرش خراسان جنوبی در دنیا حرف اول را میزند اما به آن توجهی نمیشود طوری که فرش بیرجندی غریب واقع شده است و چون بافنده فرش ادعای زیادی ندارد به آن هم توجهی ندارند.افزون بر این جای بس تاسف دارد که هنرمند قالی باف به دنبال کارگری باشد در حالی که اگر حمایتی از این بافندگان شود به طور حتم از جمعیت سربار و بیکار جامعه کاسته خواهد شد.وی افزود: قالی بافی حرفه ای است که نیاز به کارگاه بزرگ با تجهیزات بسیار ندارد و هر بانوی هنرمندی با داشتن یک دار قالی میتواند در خانه خود فعالیت داشته باشد اما با ابراز تاسف و با وجود کم هزینه بودن این هنر، باز هم حمایتی نمی شود. به گفته وی اگر به دنبال اشتغال برای جوانان هستیم این هنر در خراسانجنوبی درگاهی برای ورود بسیاری از جوانان است. کدخدا یکی دیگر از قالی بافان است که هزینه تهیه مواد اولیه از قبیل رنگ و نخ را زیاد دانست و اظهار کرد: در گذشته تهیه مواد اولیه مرغوب کمی سخت بود اما اکنون نمی توان رنگ معمولی هم خریداری کرد.
بیمه نیستم
یکی دیگر از قالی بافان هم با بیان این که سال هاست به حرفه قالی بافی مشغول است، افزود: بیمه نیستم و اگر افزایش قیمت مواد اولیه با این روند ادامه یابد کار قالی بافی را کنار می گذارم.به گفته او، در شرایط کنونی خریداران و تجار به اندازه ارزشی که فرش دست باف دارد و هزینه ای که یک بافنده برای بافت فرش هزینه میکند، فرش را خریداری نمیکنند.«درخشی»، یکی از بانوان قالی باف است که با دستان پر تلاشش گره بر دار قالی می زند و حرفه اش همین است اما هنوز نتوانسته است بیمه شود. او در تشریح علت این موضوع گفت چون عده زیادی برای این کار اقدام کردند سهمیه خراسانجنوبی برای بیمه قالی بافان تمام شد، این در حالی است که برخی نه به منظور یادگیری یک هنر، بلکه فقط برای بیمه شدن چند ماه را در کلاسهای قالیبافی و تابلوفرش شرکت کردند و بعد از گرفتن مدرک بیمه شدند اما فردی مثل من که از کودکی پای دار قالی بوده است از این امتیاز محروم هستم.به گفته او، قالی دست باف به قدری گران شده است که یک فرد عادی نمیتواند آن را برای منزل خود خریداری کند و در واقع سختی کار قالی برای بافنده و لذت استفاده از آن برای طبقات مرفه و ثروتمند است.اما آن چه می تواند گره از رکود بازار فرش بگشاید بازاریابی های جدید است که در این زمینه چندان همتی از سوی مسئولان دیده نمی شود.او، از نبود بازار دایمی برای فروش فرش گلایه کرد چرا که به عقیده وی باید فرش را به قیمت ارزان فروخت یا هر دفعه به دنبال بازاری برای فروش فرش بود که این خود سبب شده است تا بافندگان متضرر شوند.افزون بر این، تجاری که در گذشته فرش بافندگان را خریداری می کردند اکنون این فرش را نمی خرند و میگویند تقاضایی برای فرش وجود ندارد که این سبب شده است بافندگان امیدی به ادامه کار نداشته باشند.
حال ناخوش فرش دست باف
عضو پیوسته انجمن علمی فرش ایران در نشست هم اندیشی کمیسیون گردشگری، اقتصاد هنر و اقتصاد ورزش اتاق بازرگانی بیرجند این طور بیان کرد که از دست دادن نیروی انسانی در روستاها سبب شده است عمر فرش دست باف در حال سپری شدن باشد و تجارت جهانی را از دست بدهیم و دلیل این تنزل فقط مشکلات اقتصادی نیست بلکه از دست دادن هنرمندان و نیروی انسانی است.به گفته «صمیمی اول»، بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 75، 18 هزار دار قالی در شهرستانهای سربیشه، درمیان، بیرجند و خوسف فعال بود و حدود دو هزار و 500 دستگاه کم شده است. همچنین، از سال 75 تاکنون حدود 80 درصد توان فنی و نیروی انسانی خود را از دست دادهایم.به گفته او، نیروی انسانی که از دست دادهایم سبب شده است عمر فرش دست باف در حال کم شدن باشد برای مثال در دهه 40 سهم تجارت جهانی خراسان جنوبی، در فرش دست باف 70 درصد بود و اکنون این سهم به 28 درصد تنزل کرده است و دلیل این تنزل فقط مشکلات اقتصادی نیست بلکه از دست دادن هنرمندان و نیروی انسانی است.عضو پیوسته انجمن علمی فرش ایران، بیان کرد: خراسان جنوبی یکی از نقاط 9 گانه تولید فرش دست باف کشور است و منطقه قهستان در این زمینه قدمت هزار و 100 ساله دارد، بنابراین باید افراد و نیروهای جوانی را که از روستاها مهاجرت میکنند، مدیریت و از هنر آنها در زمینه فرش بافی استفاده کنیم.
کمتر از 8 درصد بافندگان بیمه هستند
رئیس اتحادیه فرش دست باف استان هم به خبرنگار ما گفت: سال گذشته حدود ۱۷۰ هزار متر مربع فرش دست باف در خراسانجنوبی تولید شد که از این میزان حدود هزار و ۱۰۰ متر صادر شد.به گفته «کامیابی مسک»، برای سهمیه بیمه قالی بافان رایزنیهای مختلفی از طریق سازمان صمت، استانداری و نمایندگان مجلس به ویژه نمایندگان نهبندان و سربیشه، بیرجند، درمیان و خوسف انجام شده است اما هنوز خبری موثق از افزایش سهمیه نداریم. او این طور اعلام کرد که از 50 هزار بافنده فرش دست باف استان فقط سه هزار و700 نفر یعنی کمتر از 8 درصد بیمه هستند.به گفته وی در بسیاری از موارد به دلیل یک روز تاخیر در پرداخت حق بیمه، بیمه یک قالی باف قطع شده است در حالی که میتوانستند با یک جریمه ساده موضوع را حل کنند.
دلالی بر جان فرش دست باف
وی در زمینه دلالی در فرایند فروش فرش دست باف در خراسان جنوبی گفت: در این شرایط نابه سامان اقتصادی و رکودی که بر بازار حاکم است، برای حذف دلالان و واسطه ها لازم است یک کنسرسیوم اختصاصی و فروشگاه اینترنتی برای کاهش دلالبازی و واسطهگری ایجاد شود که بعد از گذشت حدود 12 سال و مطرح شدن آن در سفرهای مقامات مسئول در دولتهای مختلف به نتیجه نرسیده است.
سهمیه جدید بیمه قالی بافی نداریم
مدیر کل تامین اجتماعی هم اظهار کرد: سهمیه جدیدی در قالب بیمه قالی بافان به خراسانجنوبی تخصیص نیافته است و ابتدای طرح بیمه قالی بافان سهمیه استان دو هزار و ۹۰۰ نفر بود اما اکنون سهمیه جدیدی برای قالی بافان وجود ندارد.به گفته «درویشی»، تا اسفند 97 تعداد بیمه شدگان قالی بافی در استان بیش از سه هزار و700 نفر است و اگر هر بافنده بیمه شده حق بیمه خود را پرداخت نکند بیمه او قطع می شود.