قاسمی
مسجد از زمان پیامبر(ص) مهم ترین نقش و جایگاه را در جامعه اسلامی داشته است. کارکردهای متفاوت اقتصادی، حقوقی، مشاوره، درمانی، سیاسی، دینی و تبلیغی و ... تا جامعه اسلامی را در مسیر اهداف آن کمک کار باشد. یکی از مخاطبان مسجدها که نقش مهمی در تحقق اهداف جامعه اسلامی و افزایش ضریب اطمینان خاطر آینده جامعه دارند نوجوانان و جوانانی هستند که حضورشان در مساجد و به تعبیر دقیق تر مسجدی بودن شان، راه را بر آن ها و جامعه هموارتر می کند اما متاسفانه عوامل زیادی در دفع و کاهش انگیزه جوانان برای حضور در مساجد نقش دارد. باید پرسید جاذبه های مسجد برای جذب آن ها چیست و چه کارهایی انجام شده است تا مسجد، جوان محور باشد؟
آفت بی توجهی به نوجوانان و جوانان
امام جماعت یکی از مساجد بیرجند که از جاذبه های برخی مسجدها انتقاد دارد می گوید: یک موضوع مهم در جذب نوجوان ها و جوان ها به مسجد، تکریم است. مسجدی که در آن جوان و نوجوان حضور نداشته باشد مانند خانه ای است که زوج، بچه ندارند و تحرک، پویایی، خلاقیت، نشاط، جذابیت، خلاقیت و ابتکار هم ندارند و متاسفانه در مساجدی که به نوجوانان و جوانان بها داده نمی شود برنامه های آن ها هم دچار ضعف است و خلاقیت، جاذبه، ابتکار و نوآوری ندارد.
به عقیده حجت الاسلام «دلدار» برنامه مسجدهای بدون جوان و نوجوان از قبل تعیین شده و متداول، تکراری و روتین است اما در یک مجموعه جوان، تدبیر، برنامه ریزی، تحرک و... وجود دارد و تکریم و واگذاری مسئولیت به جوانان و نوجوانان از عوامل موفقیت مسجد است چرا که موتور حرکت یک مجموعه، نیروی جوان آن است. بزرگان به منزله چشم و چراغ هستند و برای جلوگیری از تفریط، درست رفتن در مسیر، جلوگیری از اشتباه رفتن و... حضورشان درکنار جوانان ضرورت دارد اما قدرت، حرکت و پویایی در جوانان است که می توانند برای آینده برنامه ریزی و بزرگ ترها نیز مدیریت کنند. او تاکید می کند که باید زمینه ها برای حضور بیشتر جوانان و نوجوانان توسط متولیان مسجد فراهم شود به عنوان مثال در مسجد باید سالن ورزشی خوب یا محیط هایی برای ابراز نشاط جوانان و نوجوانان ایجاد شود در حالی که برخی به ساختن حسینیه و کسب درآمد می اندیشند و فکر نمی کنند پس از آن چه شود ؟ هدف ،انسان سازی و فعالیت فرهنگی است. وی این ایراد را به برخی مساجد وارد می بیند وقتی فضاهای موجود را در اختیار جوانان و نوجوانان قرار نمی دهند و از این نوع نگاه استقبال نمی کنند تا محیط و زمینه های نشاط و پویایی و تحرک آن ها را فراهم کنند در حالی که این ها عوامل جذب نوجوان و جوان به مسجد است. نکته مهم دیگر به عقیده وی، توجه به ساختارهای مسجدهاست و باید فضاهای علمی و اخلاقی برای نسل جوان هم درنظر گرفته شود برای مثال راه اندازی یک مهد کودک در مسجد، فضای آموزشی یا کتابخانه یا حتی یکی شدن مدرسه و مسجد مهم است.این روحانی می گوید: ایجاد جاذبه ها به هیئت امنای مسجد برمی گردد تا به گونه ای طراحی کنند که این فضاها دیده شود البته نقش روحانی مساجد هم مهم است و باید مردم و هیئت امنا را در این زمینه توجیه کنند اما یک مشکل این است که گاهی افرادی کار را به دست می گیرند که فکر ثابت دارند و ایده و خلاقیت ندارند و با تغییر مخالفت می کنند. وی می پرسد برای جذب جوانانی که انگیزه ندارند چه کرده وچه جذابیتی در مسجد ایجاد کرده ایم در حالی که باید همه مسائل جامعه بر محور مسجد باشد .
توجه به مسجد تراز اسلامی
امام جماعت مسجد دیگری در شمال شهر هم جاذبه های مسجد را رعایت همان فضایی می داند که در زمان پیامبر(ص) بوده است یعنی توجه به مسجد تراز اسلامی که در زمان ایشان مامن و پناه مسلمانان در همه زمینه ها بود اعزام به جنگ، آموزش عملی و دفاعی، حل مشکلات مختلف مردم و... پس مسجد نباید فقط محل نماز باشد بلکه امام جماعت آن باید امام محله و از مسائل اطراف مسجد خود مطلع باشد.
هرچند به نظر حجت الاسلام «عظیمی زاده» همه مساجد این ویژگی و جاذبه ها را ندارد اما مسجد صاحب الزمانی (عج) مهرشهر را با توجه به شرایط و نوپا بودن محل قبول دارد و می گوید: اجرای برنامه های مختلف فرهنگی، مسابقه ها، راه اندازی کتابخانه و مرکز توسعه محله برای حل مشکلات مردم و سالن ورزشی باعث جذب مردم شده است و قشر زیادی از نمازگزاران این مسجد جوانان هستند.
وی این جاذبه ها را در جذب جوانان و نوجوانان به مسجد موثر می داند و معتقد است باید خود را با شرایط آن ها هماهنگ و خواسته های معقول آن ها را برآورده کرد. باید با جوان ها و نوجوان ها مانوس، همفکر و همسو و درخواست آن ها را شنید و شنونده خوبی برای آن ها بود.
اگرچه او تا حدودی از وضعیت مسجد و حضور جوانان راضی است اما قبول دارد شرایط آن طور که باید و شاید نیست و می تواند از این بهتر هم باشد چون هنوز تا رسیدن به شرایط مطلوب حضور جوانان فاصله است.
به نظر وی، عوامل موفقیت این مسجد در جذب جوانان زیاد است و همه مولفه ها از جمله هیئت امنا، پایگاه کانون فرهنگی مسجد و امام جماعت در کنار هم موثرهستند وهیچ کدام به تنهایی نمی تواند کاری انجام دهد. برای جذب بیشتر جوانان، باید آن ها را به کار گرفت و به آن ها نقش و مسئولیت داد چرا که این کار آن ها را تشویق می کند.
به این منظور در جلسه های هیئت امنا شرکت می کنند و نظر می دهند و به آن ها کار سپرده می شود و در مراسم و برنامه ها نقش دارند. آن ها در سنی هستند که می خواهند دیده شوند و این فرصت خوبی است. وی نقش روحانی را در پویایی مسجد کلیدی می داند و ادامه می دهد: امام جماعت پیشروست و اگر با انگیزه، به روز، فعال و دارای جایگاه علمی باشد در جذب جوانان و مردم خیلی موثر است.
توجه به نیاز جوانان و نوجوانان
اما به نظر رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان مسجد جایگاهی برای همه قشرها و صنوف جامعه است که هر مومنی وارد آن شود اولویت دارد اما حضورجوان ها و نوجوان ها مقدم تر است و برای جذب آن ها باید به مبانی سعادت دنیا و آخرت و در نتیجه نیازهای مادی و معنوی آن ها پرداخت که این موارد می تواند اشتغال، ازدواج، کمک و همراهی هم باشد البته برخی مسجدها در این زمینه کارگاه هایی برگزار می کنند.
حجت الاسلام «نوری» توجه به نیاز جوانان و نوجوانان را در جذب آن ها به مسجد موثر می داند اما تاکید می کند که غفلت از هر نسل و رده سنی در مسجد نقص است و بزرگ و کوچک باید در کنار هم باشند اما نسل جوان و نوجوان در اولویت است و نیاز به برنامه ریزی سخت و نرم افزاری دارد و باید بسترهای مورد نیاز آن ها فراهم شود.
نیازهایی که به گفته وی مادی یا معنوی و نیازمند برنامه ریزی است اما متاسفانه متولیان بعضی مسجدها هیچ برنامه ای ندارند و اندیشه ورزی نمی کنند در حالی که همه مسئول هستند متولیان مسجد از هیئت امنا، کانون فرهنگی و امام جماعت هم که در راس امور است هر کدام سهم و برنامه ای دارند البته به جز عوامل درونی مسجد، دستگاه ها وسازمان ها هم باید ایده ها و برنامه های خود را برای پویایی بیشتر مساجد عملی کنند.
وی نقش امام جماعت مسجد را مانند قلب تپنده برای آن می داند که اگر فعال نباشد نمی تواند اخلاق و معنویت را به همه اجزا منتقل کند البته نقش امام جماعت به همکاری و همراهی هیئت امنا وابستگی مستقیم دارد چرا که بهترین امام جماعت هم به تنهایی نمی تواند کاری انجام دهد . پویا و به روز بودن امام جماعت عامل مهمی در جذب مخاطب و به ویژه نسل جوان است.بنا به گفته وی، حضور نوجوانان و جوانان خراسان جنوبی در مساجد نسبت به استان های دیگر، خوب است اما به هیچ وجه وضعیت مطلوب و در آن حد که باید، نیست بنابراین باید همه عوامل از امام جماعت، هیئت امنا، والدین، هنرمندان ، صدا وسیما و... همه برای جذب نوجوانان وجوانان به مسجد تلاش کنند.