فرخ نژاد: ثبت نام از مالکان خانه های تاریخی خراسان جنوبی برای پرداخت تسهیلات مرمت و احیا آغاز شد. معاون حفظ، احیا و ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به خبرنگار ما گفت: سازمان میراث فرهنگی کشور براساس ماده 114 قانون برنامه چهارم توسعه کشور اقدام به تهیه بسته حمایتی از متصرفان و مالکان قانونی بناهای تاریخی کرده است و با تصویب این بسته در مراجع ذی صلاح و مربوط، قابلیت اجرایی پیدا می کند. «حمید حلاج مقدم» با بیان این که حمایت های پیش بینی شده در بسته حمایتی از مالکان و بهره برداران شامل حمایت اقتصادی، حقوقی و قضایی، ارائه تسهیلات مناسب و ...است، افزود: برای تامین هزینه های مرمت و احیای بناهای تاریخی سازمان میراث فرهنگی تا سقف 25 درصد به صورت بلاعوض به مالکان و متصرفان کمک ریالی می کند. به گفته وی همچنین معافیت های قانونی همانند مالیات و عوارض با تصویب این بسته حمایتی شامل حال مالکان بناهای تاریخی خواهد شد و این اقدام رغبت بخش خصوصی و سرمایه گذاران برای احیای بناهای تاریخی را به دنبال خواهد داشت. وی قسمت دیگر بسته حمایتی مالکان و متصرفان آثار تاریخی را حمایت های بنیادی دانست و اضافه کرد: این حمایت ها نیز به چند دسته تقسیم می شود که حمایت های آموزشی از جمله برگزاری دوره های آموزشی کارشناسی ارشد و دکترا در رشته های احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی در مراکز آموزش عالی زیرمجموعه بخش بنیادی است. وی با اشاره به پیش بینی برگزاری دوره های آموزشی برای مالکان و دارندگان بناهای تاریخی در این بسته حمایتی ادامه داد: در این دوره های آموزشی مالکان و متصرفان آثار تاریخی با قوانین و مقررات صیانت از بناها و چگونگی نگه داری از این آثار آشنا می شوند. وی حمایت های کارشناسی و فنی با هزینه میراث فرهنگی، شناسایی و معرفی بناهای قابل احیا و ارائه آن به مالکان یا سرمایه گذاران بخش خصوصی، بر آورد هزینه مرمت، احیا و تعیین کاربری متناسب با ویژگی های بنای تاریخی، تعیین کارشناس معین برای ارائه خدمات مشاوره ای، معرفی استاد کار و هنرمندان دست اندرکار مرمت و احیای بناهای تاریخی را از دیگر بخش های حمایتی این بسته عنوان کرد.وی فراهم کردن زیرساخت های لازم همانند راه، آب ،برق و ... توسط دولت در اماکن تاریخی خارج از مراکز جمعیتی مانند کاروان سراها، قلاع و ... را از دیگر بخش های بسته حمایتی دانست و گفت: حمایت از مالکان خانه های تاریخی اولویت اول این بسته است و براساس آن تمام خانه های تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی که مالکیت خصوصی دارد یا در اختیار بخش خصوصی با مالکیت حقوقی و حقیقی باشد براساس تفاهم نامه ای که بین سازمان میراث فرهنگی و مالک منعقد می شود هزینه های مرمت، به سازی و احیای آن اثر تاریخی به صورت مساوی تامین خواهد شد. وی ادامه داد: همچنین مالک می تواند با استفاده از تسهیلات بانکی کم بهره تا سقف 200 میلیون ریال قسمتی از سهم آورده خود را تامین کند.وی اضافه کرد: مالکان خانه های تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور برای بهره مندی از این بسته حمایتی می توانند با مراجعه به ادارات و نمایندگی های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی یا اداره کل میراث فرهنگی اطلاعات کامل بسته حمایتی را دریافت کنند و از چگونگی شرایط ثبت نام مطلع شوند علاوه بر این متقاضیان می توانند از طریق سایت حمایت از مالکان آثار تاریخی ( HYPERLINK "http://www.hemayat.mirasaria.com" www.hemayat.mirasaria.com) ثبت نام کنند تا پس از تصویب این بسته حمایتی در هیئت وزیران بتوانند از مزایای آن برخوردار شوند. وی در پاسخ به این سوال که آیا قبل از تهیه این بسته حمایتی نیز به مالکان بناهای تاریخی تسهیلاتی ارائه می شد، گفت: قبل از تهیه بسته حمایتی هم بخشی از هزینه های مرمت و احیای بناهای تاریخی به صورت توافقی و مشارکتی بین مالک و میراث فرهنگی تامین می شد اما این اقدام خیلی جدی نبود و در واقع حمایت های انجام شده از آثار تاریخی که در اختیار بخش خصوصی بود بیشتر مرمت و استحکام بخشی اثر تاریخی را شامل می شد. به گفته وی بسته حمایتی از مالکان آثار تاریخی، تا مرحله احیای اثر پیش می رود و کاربری بنای تاریخی به لحاظ مسکونی، اقامتی، فرهنگی و ... مشخص می شود. وی اظهار داشت: همچنین با اجرای این بسته حمایتی مشکل مالکان آثار تاریخی به خصوص خانه های تاریخی موجود در نقاط شهری و روستایی برای مباحث تغییرات، نگه داری و استحکام بخشی رفع خواهد شد. وی با بیان این که طرح حمایت از مالکان آثار تاریخی مشابه طرح های مسکن مهر و بازسازی بافت های فرسوده است، افزود: به این دلیل که آثار تاریخی متعلق به جامعه ایرانی است، دولت 50 درصد هزینه های مربوط به تهیه طرح مرمت و احیا، مصالح کارگر و ... را می پردازد و بقیه منابع مالی آن را هم باید مالک و متصرف پرداخت کند. وی اضافه کرد: با اجرای بسته حمایتی از مالکان آثار تاریخی ارزش افزوده خوبی در بناهای تاریخی به دلیل سرمایه گذاری و احیای بافت های تاریخی ایجاد و تصور اشتباه شهروندان از افت ارزش سرمایه گذاری و ارزش ریالی بنا رفع خواهد شد و به سرعت شاهد ارزش افزوده بالایی در بناهای تاریخی خواهیم بود. معاون مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در پاسخ به این سوال که بیشتر افرادی که در خانه های تاریخی ساکن هستند تمکن مالی لازم برای تامین 50 درصد هزینه مرمت و احیای آن خانه را ندارند از این افراد چگونه حمایت خواهد شد، گفت: حمایتی که دولت از مالکان انجام می دهد باعث خواهد شد سرمایه گذاران بخش خصوصی تشویق شوند و اماکن تاریخی را که مالکان آن بنیه مالی خوبی ندارند یا تملک و یا اجاره کرده و در آن سرمایه گذاری کنند زیرا سرمایه گذار خیلی سریع شاهد ارزش افزوده آن اثر خواهد بود. به گفته وی تسهیلات این بسته حمایتی شامل حال بافت های تاریخی به عنوان یک اثر ملی ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور هم خواهد بود. وی با اشاره به این که تسهیلاتی که به بافت های فرسوده تعلق می گیرد برای نوسازی است، افزود: اگر فردی بخواهد در بافت تاریخی بنایی را تجدید یا احداث کند با رعایت ضوابط میراث فرهنگی و تسهیلاتی که به بافت های فرسوده تا سقف 200 میلیون ریال تعلق می گیرد می تواند ساخت و ساز انجام دهد.

«اطلس راهنمای گردشگری خراسان جنوبی» در بردارنده نقشه و معرفی هر یک از شهرستان های بیرجند، فردوس، قاین، سربیشه، نهبندان، سرایان، درمیان و بشرویه است. در این اطلس اطلاعاتی درباره مناطق نمونه گردشگری و تاریخی نقاط مختلف این خطه و معرفی استان به همراه نقشه ای کامل از خراسان جنوبی و ایران دیده می شود. کار گردآوری و تنظیم آن را مهدی مرتضوی بر عهده داشته و این اثر به سفارش امور فرهنگی و اجتماعی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان برای استفاده مسافران و گردشگران منتشر شده است.

هاجری: پرونده مستندسازی مشاهیر شهر بیرجند برای ثبت در فهرست آثار معنوی کشور آماده است. مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند به خبرنگار ما گفت: این پایگاه قسمت عمده اطلاعات مربوط به مشاهیر بیرجند را در اختیار شهرداری قرار داده است و فضا و بستر کار برای پارک مشاهیر در کنار باغ اکبریه بیرجند آماده است اما تندیس های مشاهیر هنوز آماده نیست. «محمدعلی جنتی» با بیان این که هنوز اعتباری به طرح مستند سازی ارگ بهارستان بیرجند توسط اداره کل اموال و املاک بنیاد مستضعفان و شهرداری بیرجند، با وجود آماده بودن طرح اختصاص نیافته است، افزود: در حد توان و تا جایی که اعتبارات اجازه می داد پایگاه بافت تاریخی بیرجند مرمت و به سازی ارگ بهارستان را انجام داد و سال گذشته هم بخش فضای تخریب شده این ارگ بازسازی شد. وی ادامه داد: هم اکنون توقف کوتاهی به این اثر تاریخی داده شده است تا نشست آن انجام شود و سپس پوشش ها روی قسمت به سازی شده قرار گیرد. به گفته وی اگر بنیاد مستضعفان و شهرداری اعتباری به طرح مستند سازی ارگ بهارستان اختصاص ندهند پایگاه بافت تاریخی بیرجند در حیطه خود به وظیفه و کارش عمل می کند. وی گفت: بهتر است بنیاد مستضعفان و شهرداری برای اجرای طرح مستندسازی وارد عمل شوند زیرا اگر این اتفاق بیفتد مرمت، استحکام بخشی و احیا به صورت هم زمان انجام می شود و زمانی که ارگ آماده احیا شد دیگر سازمان متولی، مجبور نخواهد بود بعضی از قسمت هایی را که میراث مرمت و استحکام بخشی کرده است حفظ و آن را احیا کند. وی اضافه کرد: هنوز بنیاد مستضعفان استان برای واگذاری ارگ بهارستان به شهرداری بیرجند اعلام آمادگی نکرده است. وی با اشاره به این که برای طراحی مقدماتی فاز صفر معابر بافت تاریخی از محل اعتبارات پژوهشی بودجه اختصاص نیافت، گفت: با کمک همکاران و کارشناسان بافت تاریخی مطالعات طراحی مقدماتی این فاز انجام شد ولی ایرادهای آن باید بر طرف و برای اجرا به مشاور ارائه شود. وی افزود: بخش عمده برنامه های پژوهشی سال گذشته بافت تاریخی شهر بیرجند به دلیل تخصیص نیافتن اعتبار انجام نشد و تهیه طرح راهبردی و سامان دهی بافت تاریخی و برخی کارهای پژوهشی از قبیل مستند سازی و موسیقی مقامی بیرجند، تهیه شناسنامه فنی برای بناهای تاریخی از جمله طرح های پژوهشی پایگاه بود. وی اضافه کرد: با وجود اختصاص نیافتن اعتبار بناهای منزل فروتنی و حسینیه بهرمان، مستندسازی و الگوهای معماری آن تجزیه و تحلیل و برای برخی از بناها هم شناسنامه فنی تهیه شد.

در جنوب روستای پخت سربیشه نگاره ها و نقوشی شامل نقش اسب، بز، سوار کار کمند انداز و تعدادی کتیبه های عربی روی تخته سنگ هایی در محلی به نام گدارسنگ حک شده است. همچنین وجود بعضی علایم و نشانه ها از قبیل نقش دست، دایره و نعل از دیگر نقوش حک شده روی این تخته سنگ هاست، هر چند درباره زمان حک نقوش حیوانی و سوارکار به طور قطع و یقین نمی توان اظهار نظر کرد اما 2 احتمال وجود دارد؛ اول این که این نقوش متعلق به دوران پیش از تاریخ است و دوم این که می توان نقوش را به اقدام جنگ جوی منطقه در دوران تاریخی قبل از اسلام هم زمان با دوره هخامنشیان یعنی اقوام ساگارتی نسبت داد. البته بعضی نقوش هم به تقلید از نقش های قدیمی تر در دوره های بعدی حک شده و از لحاظ هنری و شیوه کار هم ارزش و پختگی آن کمتر است.

قلعه بیرجند

قلندری: آواها و ترانه های عامیانه در بین مردم استان جایگاه ویژه ای دارد. دهقانی كه خرمن می كوبد، جوانی كه چوپانی می كند، مردی كه گندم درو می كند، زنی كه نان می پزد، مادری كه كودكش را می خواباند و حتی انسانی كه با خود خلوت كرده است، بیشتر سرگرمی اش بیان آواها و ترانه های عامیانه است كه به آنان شور و حال دیگری می بخشد. آواها، نواها و ترانه های عامیانه در خراسان جنوبی متنوع است و باید گفت این ترانه ها محصول اعتقادات، باورها و به طور كلی محیط، روحیات و شرایط مردم در هر منطقه است. در این آواها و ترانه ها هیچ گونه آثار ترس و ابهامی دیده نمی شود. هر چه واقعیت دارد رك و به زبان حال و به طور كلی خودمانی بیان می شود و ترانه سرا هم صادقانه سفره دلش را برای مردم پهن می كند و حتی بیان قصه دل را كه شكافتن آن در جامعه بسته روستایی مشكل است به زبان شعر درمی آورد. اما زمان زایش ترانه ها، آواها و نواها در خراسان جنوبی مشخص نیست و حتی در مواردی نام سرایندگان آن ها هم نامعلوم است زیرا سراینده به طور معمول هدفی جز بیان تمنیات خود ندارد و معلوم نیست چه كسی و در كجا بعضی ترانه ها را سروده است. بعید نیست كه ترانه های عامیانه خراسان جنوبی در دیگر مناطق كشور همچون شهرها و روستاهای خراسان رضوی هم رواج داشته باشد. به ویژه كه از گذشته این استان محل رفت و آمد زائران حضرت امام رضا(ع) بوده و مسافران در نقاطی از خراسان جنوبی در كاروان سراها اسكان داشته اند بنابراین آواها و نواها سینه به سینه نقل و منتقل می شده است و احتمال دارد همراه با مهاجرت و گشت و گذار مردم از اینجا به جاهای دیگر رفته باشد. در ترانه های خراسانی لهجه خاصی دیده نمی شود، جز تخفیف و تبدیل و به همین مناسبت معنای ترانه ها برای همه گروه ها و اقشار و سنین مختلف گویا و روشن است. قالب ترانه ها و تركیب آن ها ساده است. وزن و ضرب ترانه ها تا حدودی از نظر متخصصان به دور مانده و ترانه های عامیانه بیشتر وزن و آهنگ خاص دارد كه بررسی آن بر عهده صاحب نظران است، اما آن چه در بیشتر ترانه ها مشهود است سادگی و بی تكلفی ترانه هاست. در ترانه ها به طور معمول از كاربرد كلمات نامهجور خبری نیست و افكار، عقاید، آرزوها و ... با سادگی خاصی منعكس می شود. به همین مناسبت بسیاری مردم از خرد و كلان با این ترانه ها آشنا و دمخور هستند. از طرفی هم مضامین ترانه ها چنان دل آویز است كه به آدمی شور و حالی دیگر می بخشد. آن چه با عنوان ترانه های عامیانه خراسان جنوبی داریم گوشه ای از فرهنگ غنی و پربار منطقه است وگرنه مثنوی 70 من كاغذ می شود. ترانه های عامیانه بیشتر توصیفی است و حال و هوای روستا را دارد و با تشبیه، استعاره و ایجاز همراه و دایره وسعت آن همچون سفره طبیعت وسیع و گسترده است. دو دستت در حنا باشه گل مو وجودت بی بلا باشه گل مو اگر خواهی به غیرم یار گیری عروسیت عزا باشه گل مو *** نگارم نشسته بر لب جو گلی از او گرفته می كنه بو گلی كه او بیاره بو نداره خودم گل می شوم یارم كنه بو *** سر كوه بلند حق می زنم مو شتر گم كرده یم رد می زنم مو شتر گم كرده یم با جفت هاشی گلی گم كرده یم شاید تو باشی