آبگیری «سیاهو» ، گرفتار در چالش اعتبار و جابجایی «کند رود»
فرخ نژاد-یک دهه قبل که متخصصان بعد از مطالعه و تحقیق نقطه هدف را شناسایی کردند عملیات اجرایی پروژه ای عظیم بر روی رودخانه سیاهو در فاصله 67 کیلومتری سربیشه شروع شد.
هرچند درآن سال ها خراسان جنوبی بی نصیب از بی مهری آسمان نبود اما باز هم امیدها به آسمان بالاسر بود تا شاید سال های پر از باران و برف را دوباره تجربه کنند. این پروژه با هدف مهار آب های سطحی برای مصرف در بخش های کشاورزی، شرب، صنعت و حفظ زیست بوم منطقه شروع شد .با سدی که بر روی رودخانه سیاهو بسته می شود 10.2 میلیون متر مکعب آب ذخیره و از خروج رواناب ها از مرز جلوگیری می گردد زیرا هر سال حدود 300 میلیون متر مکعب رواناب به دلیل نبود سازه هایی مانند سد و بند از مرزهای استان خارج و پرت می شود. به گزارش «خراسان جنوبی» حدود یک دهه است که در فاصله 67 کیلومتری جنوب شرقی سربیشه عملیات اجرایی این پروژه زیربنایی و مهم کلید خورده است و بعد از 10 سال بیش از 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد اما اگر اعتبار مورد نیاز تکمیل آن نرسد در سال جاری هم امیدی به اتمام پروژه نیست زیرا آنچه دراین مرحله از کار باقی مانده است حساسیت بیشتری دارد و اگر به فصل سرما برسیم و اندک بارانی ببارد باید نصب و تست دستگاه ها را به خرداد سال بعد موکول کرد. موضوع دیگری که در مورد این سد باید مورد توجه قرار گیرد این است که یکی از اهداف ایجاد سد سیاهو ذخیره سازی آب برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعت است اما با توجه به این که در حال حاضر خراسان جنوبی با کمبود آب شرب مواجه است شرکت آب منطقه ای از وزارت نیرو خواسته است تا فقط از آب این سد برای مصرف آب شرب بیرجند که در حال حاضر قسمتی از آن از دشت های سربیشه تامین می شود استفاده شود زیرا با توجه به کمی نزولات جوی دیگر کشاورزی توجیه اقتصادی ندارد اما انتقال آب از سدهای رزه، فرخی و سیاهو برای تامین آب شرب از توجیه لازم برخوردار است. همچنین مسئله دیگر این است که به گفته کارشناسان زمین های پایین دست سد سیاهو با توجه به بافت درشت دانه ای که دارد برای کشاورزی مناسب نیست.
4.6 میلیون متر مکعب رواناب
صحبت از سد مخزنی سیاهو برروی رودخانه ای به همین نام است با مساحت حوضه آبریز 3 هزار و 208کیلومتر مربع و آورد سالیانه حدود 2/10 میلیون متر مکعب با هدف جلوگیری از خروج آب از کشور ،کنترل سیلاب های فصلی ،ذخیره سازی و تنظیم حدود 4.6 میلیون متر مکعب روان آب برای مشروب کردن حدود 650 هکتار از اراضی . جاده دسترسی به این سد هرچند خاکی است اما خیلی نامناسب نیست.
علاوه بر این با توجه به فقر منابع طبیعی که سال ها قبل در منطقه نازدشت و حسین آباد غیناب بوده پروژه بین المللی ترسیب کربن در زمین ها و عرصه های طبیعی بالادست سد اجرا شد و در حال حاضر با اجرای این پروژه عرصه های طبیعی نمره قبولی گرفته اند.
باید گفت با اجرای این پروژه بین المللی منظره طبیعی این منطقه نسبت به دیگر نقاط استان که شا هد تخریب عرصه های طبیعی و روند تند بیابان زایی در آن هستیم بهتر است و تاحدودی با جنگل های دست کاشتی که دراین سال ها ایجاد شده به حالت طبیعی خود بازگشته است. تابلوی قرمز رنگی راهنمای مسیر است تا بعد از گذشت از روستای نازدشت که از سایت های اسکان عشایر سربیشه به حساب می آید و گذر از این جنگل های دست کاشت راهی سد سیاهو شوی . بعد از این روستا هم در فاصله چند کیلومتری سد، روستایی با نام کندرود قرار دارد که چون همسایه دیوار به دیوار سد محسوب می شود بنابر برنامه ریزی مسئولان وقتی که زمان آبگیری سد فرا برسد باید روستاییان از این نقطه جابجا شده و در نقطه مناسب دیگری که درهمان نزدیکی است مستقر شوند.
قبل از رسیدن به سد کارگاه ها و سازه هایی به چشم می خورد که پیمانکار برای اسکان و استقرار تجهیزات و امکانات مورد نیاز ونیروها ایجاد کرده است.
کارگاه سوت و کور
اما سوت و کور بودن این کارگاه نشان از این دارد که کار و فعالیت در سیاهو تعطیل است. در اطراف هیچ کسی دیده نمی شود. احداث سد تقریبا کامل شده و سازه ای هم در گوشه آن به چشم می خورد که گویا محل بستن دریچه های سد است. در بالادست سد ساخت و سازهای انجام شده نشان از این دارد که پروژه مراحل نهایی را می گذراند و اگر به پیسی اعتبار نخورده بود شاید حالا آبگیری شده بود و می شد شاهد مناظر بصری خیلی زیبایی دراین سد باشیم.
اجرای این پروژه عظیم زیبایی خاص خود را دارد و باید به مهندسان آن خدا قوت و خسته نباشید گفت. در پایین دست سد هیچ صدایی از این که آنجا آبی روان است به گوش نمی رسد اما در دیگر سوی سد صدای زندگی یعنی صدای رودخانه جاری را می شود شنید . هرچند دراین فصل سال که دبی آب کم شده رود جان چندانی ندارد تا زمین های پایین دست را سیراب کند اما همین که بعد از مدت ها صدای جریان آب شنیده می شود خود جای خرسندی دارد.
در آن طرف سد تا حدودی می توان تجهیزات سد سازی را دید . لوله های عظیمی که در گوشه ای کنار هم ردیف شده اند گویا چون جاخوش کردن آن ها طولانی شده است به لانه روباه ها و گرگ ها تبدیل شده اند.به طورحتم پروژه ای با این عظمت اگر کارگاه آن تعطیل هم باشد باید نگهبانی داشته باشد. وقتی که راه پشت سد را در پیش می گیریم تا عکس هایی از زوایای مختلف سد تهیه کنیم پیرمردی را همراه پسر کوچکش می بینیم.
او زمین های پشت سد را به زیرکشت جالیز آن هم از نوع دیمی برده است تا ممر درآمدی برایش باشد.
یک ماه تعطیلی
«ده مرده» که حدود یک دهه است نگهبانی از این سد را بر عهده دارد و یکی از کارگران آنجاست می گوید: حدود یک ماه است که عملیات اجرایی سد خوابیده زیرا معطل بودجه است و پیمانکار نمی تواند پول کارگران را بدهد و دیگر نمی شود با دیون کار کرد.در ابتدای شروع احداث سد حدود 40 تا 50 کارگر از روستاهای اطراف در این سد مشغول به کار بودند اما در حال حاضر به کارگر خیلی نیاز نیست و تاسیسات فنی و نصب دستگاه و تجهیزات مانده است که بیشتر از 5 تا 6 کارگر نیاز ندارد. رودخانه ای که در اینجا روان است به گفته او «تلخو » نام دارد و در حال حاضر ماهی فراوانی هم دارد و در آینده که سد آبگیری شد افرادی که علاقه مند به ماهیگیری باشند این کار را هم در کنار فعالیت های کشاورزی می توانند داشته باشند.
مشخصات فنی
این سد از نوع خاکی با هسته رسی و با ارتفاع 39 و 32 متر از پی و بستر رودخانه و طول و عرض تاج 352 و 9 متر و حجم مخزن 5/17 میلیون متر مکعب است که حجم آب مازاد بر ظرفیت سد از طریق مجاری آبگیر (لوله فولادی به قطر 900 میلیمتر از ورودی تا پلاک و 800 میلیمتراز پلاک تا خروجی)و تخلیه تحتانی (1000 میلیمتر) وسرریز شوت آزاد با عرض 25 متر وسیلاب عبوری 523 متر مکعب بر ثانیه به طور مطمئن به پایاب منتقل می شود.
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای استان به شروع عملیات اجرایی سد سیاهو از سال 85 اشاره می کند که با هدف مهار آب برای استفاده در بخش های کشاورزی، شرب و صنعت و حفظ زیست بوم منطقه در دستور کار قرار گرفت اما در حال حاضر اهدافی که برای ایجاد این پروژه مد نظر بود تغییر کرده زیرا خشکسالی ها همچنان ادامه دارد و مسئله تامین آب شرب بر دیگر اهداف ارجحیت دارد. بنابر گفته مهندس«پورجعفر» آب منطقه ای خراسان جنوبی به دنبال این است تا مقداری از آب پشت سد را برای مصارف شرب تخصیص دهد اما برای تحقق این خواسته لازم است آب پشت سد تصفیه شود و باید وزارت نیرو هم با آن موافقت کند.
به گفته وی تا کنون بیش از 22 میلیارد تومان برای احداث این پروژه هزینه شده و باید حدود 7 میلیارد تومان پیمانکار را هم به آن اضافه کرد که حدود 30 میلیارد تومان می شود.
15 میلیارد مصوب ، 2 میلیارد تخصیص
سال قبل این پروژه 15 میلیارد تومان اعتبار مصوب داشت اما از این میزان فقط 2 میلیارد تومان تخصیص یافت و پیمانکار هم مجبور شد تا با دیون کار را ادامه دهد. به گفته او تا یک ماه قبل کارگاه سد سازی سیاهو فعال بود اما الان تعطیل شده چون خیلی وقت است که پیمانکار نتوانسته حقوق کارگران را بپردازد و شرکت آب منطقه ای هم چندین مرتبه است که تعهد کرده است اما نتوانسته به تعهد خود عمل کند.
از اعتبارات سال جاری هم که هنوز هیچ خبری نیست و حتی یک ریال نه ابلاغ شده و نه تخصیص یافته است وچون توان مالی پیمانکار هم خیلی قوی نیست مجبور شده تا کار را تعطیل کند.
اما بنابر پی گیری های انجام شده قرار است از طریق اوراق قرضه و اسناد خزانه اسلامی بخشی از دیون پیمانکار پرداخت شود تا کارگاه احداث این پروژه که 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد به فعالیت خود ادامه دهد. اگر کمی نقدینگی به شرکت آب منطقه ای استان برسد قسمت پایین دست سد مسدود و آبگیری آن آغاز می شود اما باتوجه به این که در حال حاضر اعتباری وجود ندارد امکان آبگیری فراهم نیست. به نظر او اگر مقداری از اعتبار مورد نیاز نرسد با توجه به این که فصل بارندگی نزدیک است نمی شود دراین فصل تجهیزات مورد نیاز را نصب کرد و تست های لازم را انجام داد.
7.6 میلیارد برای سال جاری
در سال جاری برای اتمام این پروژه 7 میلیارد و 600 میلیون تومان اعتبار مصوب شده است که معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای استان در پاسخ به این سوال که این میزان اعتبار که دیون پروژه است پس چگونه می خواهید طرح را به اتمام برسانید؟ می گوید: با توجه به پی گیری های انجام شده قرار است 4.5 میلیارد تومان از دیون پیمانکار از طریق اوراق قرضه و اسناد خزانه اسلامی تامین شود و اگر مقداری ازاین دیون پرداخت شود پیمانکار را می توان مجاب کرد که ادامه کار را هم با دیون به پایان برساند.
این مسئول می گوید :اگر هم اکنون 2 میلیارد تومان نقدینگی به این شرکت بدهند درسال جاری می توان 10 درصد باقی مانده عملیات اجرایی پروژه را به اتمام رساند و تا بهمن سال جاری هم آبگیری آن را انجام داد البته قبل از انجام عملیات آبگیری باید روستای «کند رود» هم جابجا شود تا کمیته آبگیری وزارت نیرو مجوز را صادر کند. در شرایط فعلی مقداری از آب شرب شهر بیرجند از سربیشه تامین می شود و در حال حاضر با توجه به این که استان در زمینه آب شرب مشکل دارد آب منطقه ای می خواهد وزارت نیرو را مجاب کند تا مقداری ازآب ذخیره شده در پشت سد را به این منظور اختصاص دهد. مخالفت وزارت نیرو هم برای این است که کیفیت آب خیلی مطلوب نیست و نیاز است دستگاه های تصفیه و آب شیرین کن نصب شود .
اگر وزارت نیرو زیر بار این خواسته استان برود می شود با ایجاد یک خط انتقال هروقت سد آب داشت از آب آن و هر زمان که نداشت از چاه های رزرو شده در سربیشه برای بیرجند استفاده کرد.
او این موضوع را هم یاد آور می شود که کارشناسان جهاد کشاورزی می گویند زمین های پایین دست سد سیاهو به دلیل بافت درشت دانه ای که دارند برای کشاورزی مناسب نیستند و در حال حاضر هم با توجه به استمرار خشکسالی ها اجرای طرح های کشاورزی توجیه اقتصادی ندارد اما با توجه به این که طرح های انتقال آب از دریای عمان و سد دوستی هم به این زودی عملیاتی نمی شود طرح انتقال آب از سدهای سیاهو، رزه و فرخی توجیه اقتصادی دارد.
به گفته وی با توجه به پی گیری هایی که در تهران انجام شده به احتمال زیاد از هفته آینده عملیات اجرایی این پروژه از سر گرفته شود.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
