خدمات شهری نیمه جان در شمال شهر
نویسنده : رنجبر
با توجه به این که بیرجند قدمت چند صد ساله ای دارد و جمعیت زیادی را در خود جا داده است، توجه به توزیع عادلانه امکانات شهری و رفاهی موضوع بسیار مهمی است که کمتر به آن توجه شده و روز به روز با گسترش شهر این مسئله بیشتر به چشم مردم این شهر در مناطق کمتر توسعه یافته آمده است.
آسفالت نشدن برخی خیابان ها بعد از سال ها، نبود فضای سبز، تردد کم تاکسی و اتوبوس واحد، نبود و حتی کمبود فضای آموزشی استاندارد و... این روزها نگاه حسرت آلود شمال شهری ها را به امکانات بالای شهر گره زده است.
هر روز شکاف امکانات بین پایین شهر و بالا شهر بیرجند بیشتر می شود و با عبور از کوچه های بالا و پایین شهر این موضوع به چشم می خورد و مردم گلایه مند از این همه فاصله و نابرابری درخواست رسیدگی به شمال شهر را مانند جنوب آن دارند.
کمبودها در نگاه مسافران
یکی از ساکنان خیابان کارگران می گوید: مسئولان به فکر زیباسازی و ایجاد فضای سبز در خیابان های مدرس، معلم، آوینی و... جنوب شهر هستند اما توجه چندانی به مناطق پایین شهر ندارند.
«موسوی» ادامه می دهد: توجه نکردن به نقاط مختلف شهر به طور یکسان و با یک دید به راحتی از نظر شهروندان و حتی مسافرانی که به بیرجند سفر می کنند بیان می شود که این فاصله ها چطور توسط مسئولان به وجود آمده است، مگر اهالی شمال شهر، شهروند نیستند؟
فاصله از زمین تا آسمان
یکی از کسبه محله جوادیه هم با تأیید توزیع ناعادلانه امکانات شهری در نقاط مختلف شهر می گوید: خیابان های طالقانی، معلم، مدرس و میدان ابوذر در واقع جزو مناطقی هستند که تقریبا به طور کامل از همه امکانات رفاهی شهری برخوردار هستند.
وی با اشاره به تمرکز بانک ها، داروخانه ها، مراکز پزشکی و مطب پزشکان، بیمارستان ها و انواع فروشگاه های مورد نیاز و ... در جنوب شهر اضافه می کند: این قسمت های شهر به نسبت دیگر مناطق از وضعیت بهتری برخوردار هستند و ساکنان این محله ها از تمام امکانات بهره مندند و فاصله در نظر گرفته شده از نظر امکانات در شمال و جنوب بیرجند به اندازه زمین تا آسمان است.
در بیشتر شهرها شمال شهر به عنوان بهترین قسمت شهر مورد توجه است اما در بیرجند این موضوع برعکس است. این جمله را یکی از ساکنان مهرشهر می گوید و اظهار می کند: شمال شهر بیرجند به دلیل بافت قدیمی و سنتی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
وی معتقد است: هرچند ساخت و سازهای جدید در شمال شهر باعث ایجاد شهرک آپارتمانی وتغییر ظاهر این منطقه شده اما با این وجود به زیرساخت های مورد نیاز وتوزیع عادلانه امکانات شهری توجه نشده است.
وی می گوید: اگر توزیع امکانات شهری عادلانه است چرا خیابان های جنوب شهر که بیشتر محل زندگی قشر مرفه است روکش آسفالت شده اما خیابان هایی چون رجایی، موسی بن جعفر (ع) و ... با وجود وصله های ناجور آسفالت و پستی و بلندی های بسیار هنوز به حالت قبل باقی مانده است.
حتی به پارک های شمال شهر رسیدگی نمی شود و برخی از محله ها از داشتن فضای سبز محروم هستند اما در جنوب شهر پارک های زیادی با امکانات و گلکاری و ... در نظر گرفته شده است. در این بین پارک کنار میدان آزادی و بلوار صیاد شیرازی چندان مورد توجه شهرداری نیست و در فصل تابستان به دلیل مشکلات متعدد، شهروندان زیادی در آن حضور نمی یابند.
یکی از شهروندان ساکن معصومیه نیز می گوید: محله معصومیه قدمت کمی ندارد و با این که جزو مناطق تازه ساز نیست به تناسب دیگر نقاط شهر از بسیاری از امکانات بی بهره است به عنوان مثال در حالی که فضای مناسب برای ایجاد یک پارک خوب در این منطقه وجود دارد اما آن قدر کارهای شهرداری کند است که کمتر خانواده ای جرئت می کند پا در پارک جنگلی بگذارد. وی به نبود شعبه های مختلف بانکی و مؤسسات مالی هم در این منطقه اشاره می کند و می افزاید: شهروندان برای انجام امور بانکی مجبور هستند به مرکز شهر بروند.
عمق کمبودها
وی کمبود مهد کودک، سامان دهی نشدن و بی توجهی به رفع بوی نامطبوع ناشی از نگهداری و خرید و فروش حیوانات اهلی در تقاطع نزدیک میدان معصومیه و... را از دیگر مصادیق توزیع نامناسب برخی خدمات و امکانات رفاهی شهری می داند و می گوید: عمق کمبودها را می توان در شمال شهر مشاهده کرد. وی نبود تاکسی های درون شهری را از دیگر کمبودهای این منطقه می داند و بیان می کند: اهالی این قسمت از شهر مجبور هستند برای حمل و نقل تنها به ناوگان عمومی و اتوبوس های واحد بسنده کنند. «صادق پناه» با اشاره به نبود اداره های دولتی در شمال شهر بیرجند می گوید: به نظر می رسد اداره ها و مراکز دولتی در خیابان های اصلی شهر توزیع شده اند اما هیچ اداره یا نهاد دولتی در شمال شهر وجود ندارد که این خود مصداق دیگری از توزیع ناعادلانه امکانات شهری محسوب می شود. وی همچنین می گوید: در بسیاری از خیابان های این نقطه شهر نه تنها شعب بانکی مستقر نیست بلکه اهالی مجبورهستند برای یافتن حتی یک خودپرداز مسافت زیادی را طی کنند.
وی ادامه می دهد: دانشگاه های مختلف در نقاط شرقی، مرکزی، غربی و جنوبی توزیع شده اند و در این بین تنها شمال شهر بی نصیب مانده است.
شهروند دیگری توزیع ناعادلانه امکانات ورزشی را به جدول محرومیت ها در شمال شهر اضافه می کند و می گوید: با وجود جمعیت زیاد جوان منطقه در این قسمت از شهر هیچ گونه فضای ورزشی مناسب اعم از زمین های بازی فوتبال یا والیبال یا استخرهای شنا وجود ندارد و جوانان شهر مجبورند مسافت زیادی را تا محله های دیگر شهر طی کنند تا به فضای ورزشی دلخواه دست یابند. رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر بیرجند نگاه شورا را در خصوص خدمات شهری انجام شده در شمال و جنوب شهر مشخص شده می داند. «حسنی صفت» می گوید: 70درصد اعتبارات عمرانی شهرداری در شمال شهر صرف می شود و دولت حتی ریالی در این مورد کمک نمی کند.
وی می افزاید: در کوتاه مدت و به صورت فوری برنامه خاصی برای تامین امکانات و خدمات شهری برای شمال شهر نداریم. وی با مقایسه مناطقی مانند خیابان معلم و مدرس با مهرشهر ادامه می دهد: مردم نباید انتظار داشته باشند با توجه به پرداخت عوارض نوسازی که رقم بالایی در این مناطق می شود شهرداری تمام توانش را برای خدمات شهری در شمال شهر صرف کند در حالی که عوارض نوسازی به میزان یک ششم در این مناطق دریافت می شود. به گفته وی در برخی مناطق هم اگر چه محله های قدیمی شهر به حساب می آیند اما از آن جا که مردم به صورت قولنامه ای به ساخت و ساز پرداخته اند برای ارائه خدمات شهری مانند پارک و فضای سبز زمین خالی باقی نمانده است در حالی که در مهرشهر می توان چاره اندیشی کرد و فضایی برای پارک و... در نظر گرفت.
توزیع عادلانه امکانات؛ توسعه شهر
یک کارشناس ارشد جامعه شناسی، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮی را وابسته ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان می داند.
«منیره جمجاه» می گوید: اﻗﺪاﻣﺎت و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮی، در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻮزﯾﻊ ﺧﺪﻣﺎت و اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﺷﻬﺮ، از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪاﺧﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪ و ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﻘﯿﺮ و ﻏﻨﯽ در ﺷﻬﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد. از طرفی ﺗﻮزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﺷﻬﺮ باعث اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮوندان ﺷﺪه و در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ.
به اعتقاد وی جابه جایی و رفت و آمد در شهرها برای تأمین نیازهای مردم (خوراک، پوشاک، مسکن، آموزش و استفاده از امکانات شهری و...) است و دوری یا نزدیکی به منابع تأمین کننده نیازهای ساکنان شهر (مراکز خرید، آموزشی، بهداشتی- درمانی، ورزشی، فرهنگی، اوقات فراغت و...) از درجه اهمیت بسیار زیادی برای ساکنان و مدیران شهر برخوردار است. وی تاکید می کند: مدیریت شهری موظف به تأمین نیازهای شهروندان است و بر این مبنا اهمیت چگونگی توزیع تسهیلات و خدمات شهری به طور عادلانه در بین طبقات مختلف مردم در شهر دو چندان می شود به طوری که حمل و نقل، مسکن، کار و اوقات فراغت به عنوان یکی از چهار عملکرد اساسی شهری قلمداد می شود.
وی راه حل اصولی برای حل این مشکلات را افزایش دسترسی به خدمات و تسهیلات عمومی شهری و برقراری عدالت فضایی برای همه ساکنان در دستیابی و بهره مندی از امکانات می داند.
به گفته وی گام های بلندی در افزایش توانایی دسترسی شامل توسعه خدمات عمومی و تغییراتی در سبک خدمات رسانی برداشته شده است، اما هنوز برخی از مردم حمل و نقل ناچیز و ارائه خدمات کم را مانعی برای سهولت دسترسی به مکان های عرضه خدماتی که نیاز دارند می دانند.
وی می گوید: توزیع ناعادلانه امکانات از لحاظ اجتماعی اثر نامطلوبی برگروه های محروم جامعه دارد که مشکلاتی برای بیشتر مردم در دستیابی به مکان ها و خدمات ضروری مانند کار، مراقبت های بهداشتی، توانایی مالی برای دستیابی به فروشگاه های غذایی بزرگ، اوقات فراغت و دیگر فعالیت هایی که بخشی از زندگی روزمره هستند، ایجاد می کند.
وی اضافه می کند: اﻗﺪاﻣﺎت و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮی در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻮزﯾﻊ ﺧﺪﻣﺎت و اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﺷﻬﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪاﺧﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪ و ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﻘﯿﺮ و ﻏﻨﯽ در ﺷﻬﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد، از طرف دیگرﺗﻮزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﺷﻬﺮ باعث اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮوندان ﺷﺪه و در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ.