خوشی های خاکستری در قلیان خانه های شهر
ساعت کارشان شب و روز ندارد، برای بسیاری از آن ها حتی تفاوتی نمی کند که مشتری هایشان کم سن و سال باشند یا سن و سالی از آن ها گذشته باشد، دختر باشند یا پسر و ...، کسب و کاری برای خود راه انداخته اند که حتی راه آن به برخی خانه ها در محله های قدیمی شهر هم منتهی می شود. راه چایخانه ای در یکی از محله های قدیمی شهر را در پیش می گیریم، نمای بیرونی حکایت از قدمت بالای آن دارد، به واسطه راهروی نه چندان طولانی وارد حیاط خانه می شویم، دور تا دور حیاط را اتاق هایی تشکیل می دهد که دود ناشی از مصرف قلیان، در و دیوار آن را به رنگی دیگر درآورده است.
نگاهی به کف خانه و فرش های نه چندان تمیز تخت ها رغبت نشستن را می گیرد، بساط چای مهیاست، جوانان در گروه های چند نفره روی تخت های چوبی نشسته اند، یکی می خواهد که برایش قلیان با طعم دو سیب بیاورند، زمان زیادی طول نمی کشد که مورد درخواستی حاضر می شود و جوانان با تعارف می خواهند که یکی اولین دود را بگیرد.
یکی شروع به کشیدن قلیان می کند، هر از گاهی سر را بالا می گیرد و با باز کردن دهان در چشم به هم زدنی فضا پر از دود می شود. هر از گاهی حرفی رد و بدل می شود و صدای قهقهه در فضا می پیچد و بعد قلیان بین شان دست به دست می شود. تعداد مشتریان زیاد است و کار صاحب چایخانه برای رسیدگی به مهمانان سخت تر شده است و هر فردی قلیانی با طعم مورد نظرش را سفارش می دهد.
صاحب چایخانه جوانی است که به گفته خودش قبل از این کار، مشغول امور تاسیساتی بوده است اما با رکود ساخت و ساز، به ناچار شغلش را کنار گذاشته و به راه اندازی چایخانه روی آورده است و می گوید: بیشتر مشتریانش را جوانانی تشکیل می دهند که برای گذراندن اوقات فراغت و دور هم بودن به این مکان می آیند و قلیان می کشند.
وی ادامه می دهد: کارمند، کارگر و حتی ورزشکار هم مهمانش بوده اند و ساعتی را در این محل گذرانده اند. صاحب یکی دیگر از چایخانه ها هم جوان 23 ساله ای است که می گوید: با این شرایط اقتصادی برای افراد تحصیل کرده شغل مناسبی وجود ندارد چه برسد به افرادی چون من. بسیاری از جوانان به دنبال موقعیت من هستند، شاگردی دارم که از این محل برای خود درآمد دارد و مخارجش را تامین می کند و مهمانان چایخانه نیز جوانانی هستند که کشیدن قلیان را مضر نمی دانند.
جوان هر از گاهی بین سخنانش سرفه می کند و با نفس های شمرده شده ادامه می دهد: احتمال دارد استنشاق بیش از حد دود قلیان این بلا را سرم آورده باشد. جوانی که از کشیدن قلیان فارغ شده است هم آن را تفریحی می داند که ضرر چندانی بر سلامتی ندارد.
جوان دیگری آن طرف تر از وابستگی زیاد به قلیان می گوید و ادامه می دهد: هر جا که می روم باید قلیانی با خود به همراه ببرم و سپری کردن یک روز بدون قلیان برایم سخت است. مشتری دیگری هم بدون در نظر گرفتن مضرات مکان های این چنینی و وضعیت بهداشتی نگران کننده آن ها، به همراه دو فرزند کوچکش پا به این چایخانه گذاشته است و می گوید: کشیدن قلیان آزاد است و هر کجا که نگاه کنی از پارک ها گرفته تا اماکن عمومی و ... برخی خانواده ها مشغول استفاده از قلیان هستند. این جا حتی برخی حاضرند برای هر قلیان پنج تا هفت هزار تومان پرداخت کنند و گاهی برای استفاده از آن در پارک و ... هزینه ای برای اجاره بپردازند اما آن چه مهم است خانواده ها به ویژه جوانان باید بدانند که به نظر کارشناسان هر وعده مصرف قلیان، دودی معادل مصرف پنج تا ۱۰ پاکت سیگار وارد ریه فرد می کند. همچنین میزان مواجهه با دود قلیان برای اطرافیان نیز معادل پنج تا ۱۰ سیگار برآورد شده است و در مکانهای مصرف قلیان میزان دودی که وجود دارد بسیار زیاد است بنابراین افراد حاضر در آن مکان حتی در صورت مصرف نکردن قلیان، در معرض خطر قرار دارند.
فعالیت ادامه دار قلیان خانه ها
مسئول واحد بهداشت محیط و حرفه ای مرکز بهداشت بیرجند نیز با اشاره به منع مصرف قلیان در اماکن عمومی و پارک ها می گوید: سال گذشته و امسال قلیان ها از سفره خانه ها و اماکن عرضه و توزیع آن جمع آوری و برخی مکان ها نیز بسته شد اما بعضی همچنان به فعالیت در این زمینه ادامه می دهند.
«کربلاییان» به این هم اشاره می کند که درباره توزیع و ارائه قلیان در زیرزمین ها و خانه های قدیمی هیچ نهادی به جز نیروی انتظامی حق ورود ندارد و می افزاید: مکاتبات زیادی با نهادهای مختلف برای تعطیلی مراکز عرضه قلیان انجام شده است و از سوپر مارکت ها و فروشگاه های عرضه و توزیع این مواد خواسته شده است تا محل عرضه مواد دخانی از جمله قلیان؛ درپوش گذاشته شود.
وی با تاکید بر سرطان زا بودن دود قلیان و ابتلا به بیشتر بیماری های قلبی و عروقی، به دلیل استفاده از دخانیات به ویژه قلیان ادامه می دهد: دلیل رواج مصرف بیش از حد قلیان بین جوانان و نادرست ندانستن مصرف آن، حمایت نشدن مقابله با این موضوع است.معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان هم با اشاره به منع قانونی فعالیت در منازل مسکونی که در آن توزیع قلیان عرضه می شود، می گوید: نیروی انتظامی پیگیر فعالیت غیر قانونی این مکان هاست و چند مورد از اماکنی که علاوه بر عرضه قلیان، توزیع مواد مخدر در آن انجام می شد، پلمب شده است. به گفته سرهنگ «سرفرازی»، بر اساس روال قانونی، شناسایی و پلمب اماکنی که در آن توزیع قلیان انجام می شود در دستور کار قرار دارد.