زهرا خسروی- میدان ها علاوه بر کارکرد ترافیکی به عنوان یکی از مبلمان و از فضاهای تاثیرگذار در زیباسازی شهری است. فضای سبز، نورپردازی، تناسب وسعت با محیط، نامگذاری، نصب المان و... از مواردی است که یک میدان در خود جا میدهد و جلوه ای از فضاسازی شهری می شود اما با این حال احداث آن بدون توجه به موارد یاد شده و فقط به منظور کنترل ترافیک شهری از مواردی است که مانند خراشی بر صورت شهر می نشیند مواردی که در جای جای شهر بیرجند به وضوح قابل مشاهده است، میدان هایی که سال ها به حال خود رها شده و با خاک عجین است.
بدون نماد
یکی از میدان های بزرگ و به طور تقریبی پرتردد شهر در تقاطع بولوار پیامبر اعظم (ص) و بولوار زکریای رازی، میدان سفیر امید است، نقطه ای که نه تنها تناسبی با این نام ندارد، بلکه تنها سهم آن به عنوان یکی از مبلمان های شهری، نصب تابلویی به همین نام و دوره چینی اطراف آن به عنوان یک میدان است آن هم بدون کاشت گل و گیاه و چمن. به فاصله چند متر آن طرف تر به سمت میدان شهید آوینی، منظره متفاوتی در قاب نگاه شهروندان خودنمایی می کند، گویا این نقطه با میزان تردد بیشتر، سهم افزون تری از توجه را به خود اختصاص داده است، چرا که علاوه بر سنگ فرش قسمتی از فضا و روشنایی مناسب، گل های رنگارنگ در آن خودآرایی می کند هر چند با توجه به نامگذاری میدان، المانی متناسب با آن وجود ندارد.در ادامه مسیر، میدان فردوسی بیرجند هر چند با نصب المان شخصیت متناسب با نام میدان که البته کمتر از میان درختان سر به فلک کشیده اطراف دیده می شود، سعی در جذب مخاطب دارد اما از کاشت گل و گیاه، بهره چندانی نبرده است. در ادامه مسیر بولوار پیامبر اعظم (ص)، میدان بزرگی در تقاطع خیابان سپیده و سراب، بدون نام و نشان دورچینی شده است، آسفالت ترک خورده کف خیابان در دل میدان با وجود یک تیر برق برای تامین روشنایی، این سوال را در ذهن شهروندان تداعی می کند که مسئولان با وضعیت موجود چه برنامه ای برای تامین فضای سبز آن دارند.چند صد متر جلوتر و به سمت شمال شهر، میدان بزرگ تری با شکل هندسی ناملموس قرار دارد. تابلو نام سپاه را نشان می دهد اما بدون المان، نماد و حتی تزیینی! در حالی که میدان آدینه در فاصله نه چندان دورتر از آن نمای متفاوت تری دارد. گل های سرخ آتشین در دل چمن های سبز رنگ و حوضچه بزرگ مملو از آب با چراغ های متعدد که برای روشنایی فضا تعبیه شده است، فضای متفاوتی از دیگر میدان های خشک و خالی قبلی در قاب نگاه رهگذران قرار می دهد.
بی نام و نشان
ابتدای بولوار مجیدیه و پشت آرامستان بیرجند، میدان بزرگ بی نام و نشانی با پستی و بلندی های برآمده از دل خاک نمای آزاردهنده ای است، اگر مسیر را به سمت خیابان الهیه ادامه دهی، سه میدان کوچک و بزرگ بی نام و نشان دیگر و بدون بهره از فضای سبز و کاشت گل و گیاه در فاصله چند متری از یکدیگر خودنمایی می کند. البته برخی میدان های محدوده مهرشهر نیز وضعیت بهتری ندارد چرا که فقط چند المان نوروزی در آن جانمایی شده است در حالی که بدون نام و نشان، کمترین بهره ای از فضای سبز نبرده است.این میدان ها هر چند سهم زیادی از فضاهای تاثیرگذار شهری را در مرکز استان به خود اختصاص داده است اما در بیشتر موارد بیبهره از نام و نشان، نماد و المان های متناسب چهره شهر را به نوعی مخدوش کرده است، میدان هایی که جدا از توجه به نامگذاری و نصب المان می توان گفت اشکال هندسی آن نیز حساب و کتاب دقیقی ندارد، چرا که در یک مسیر گاه میدان آن قدر بزرگ تعبیه شده است که عرصه را بر حرکت رانندگان خودرو تنگ می کند و گاه آن قدر کوچک است که کمتر به چشم می آید.در این بین برخی میدان ها نیز مانند میادین ابوذر و امام خمینی (ره) که از میدان های اصلی شهر به حساب می آید از شکل هندسی منظمی تبعیت نمی کند، فضاهایی که می تواند علاوه بر کارکردهای ترافیکی، زمینه ای برای انجام برخی فعالیت های مهم اجتماعی و شهری باشد.
نبود المان های مناسب
از سوی دیگر جدا از جای خالی المان های متناسب و زیبا با نام میدان ها، نبود المانی متناسب با فرهنگ، آداب و رسوم این منطقه نیز از ضرورت دقت به این موضوع سخن می گوید در حالی که کمتر به چشم می آید. توجه به این نکته نیز ضروری است که نامگذاری میدان ها و خیابان های شهر به نام چهره های شاخص استانی هر چند عملی مطلوب و مورد نیاز است و زمینه آشنایی بیشتر مردم، با شهدا، مشاهیر، چهره های فاخر و علمی استان و ... را فراهم می کند اما این موضوع در صورتی تاثیرگذار خواهد بود که المانی متناسب با آن چهره و شخصیت نیز وجود داشته باشد چرا که گاهی نامگذاری یک میدان و فقط نوشتن نام بزرگان روی تابلو به نظر برخی شهروندان ممکن است سبب بی احترامی به شخصیت آن ها نیز تلقی شود.
3 میدان در دستور کار
رئیس سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری بیرجند، به سازی و زیباسازی مانند محوطه سازی، اجرای آبنما، فضای سبز و ...، سه میدان مهم شهر شامل آیت ا... عبادی، شهدا و فرودگاه را از برنامه های امسال برای میادین اعلام و اضافه می کند: با توجه به اهمیت این سه میدان در این باره، فراخوان کشوری داده شده است تا در نهایت طرح مورد نظر اجرایی شود. «ابراهیم زاده» با اشاره به این که به سازی برخی میادین کوچک تر در شمال شهر و مهرشهر نیز در دستور کار برنامه ها قرار دارد، می افزاید: امسال به احتمال زیاد میدان پروفسور حسابی مهرشهر، میدان انتهای خیابان مصطفی خمینی، شهید فهمیده و الهیه بیرجند نیز به سازی شود.وی از تشکیل کمیته نامگذاری در شهرداری از اواخر سال گذشته خبر و به عنوان یکی از اعضای کمیته ادامه می دهد: چنان چه شهروندان میدان بدون نامی می شناسند آن را معرفی کنند تا برای نامگذاری آن اقدام شود. وی درباره نصب المان متناسب با نامگذاری میدان ها هم می گوید: برنامه خاصی در این زمینه وجود ندارد و بنا به گفته شهردار بیرجند، تندیس یا سردیس مشاهیر استان به احتمال زیاد در یکی از قسمت های پارک خطی واقع در بولوار پیامبر اعظم (ص) به طور متمرکز کار خواهد شد.