شب های تعطیل بیرجند
یک متخصص:ترکیب فضاهای شهری متناسب نیست
الهام رضاپور - بر سر زبان ها افتاده که می گویند شهر مرده هاست ؛ شب هایش سوت و کور است و مردمش زود به خواب می روند و... خیلی ها و حتی غریبه ها هم چنین نظری در مورد بیرجند و شب هایش دارند.
این که بر خلاف دیگر شهرها که مردم، شب را فرصتی برای گشت و گذار در شهر و انجام کارها و فعالیت های خود می دانند، خانواده ها بدون جنب و جوش و هیاهو، شهر را با همه زیبایی های شبانه اش تنها می گذارند و ترجیح می دهند درخانه بمانند، این موضوع البته دور از ذهن هم نیست ؛ برای شهری که هنوز در بافت اجتماعی و فرهنگ و باورهای مردمش رگه هایی سنتی و اعتقاداتی دست نخورده از قدیم وجود دارد تا جایی که همین آرامش شبانه اش مورد پسند خیلی ها هم هست و حاضر نیستند آن را با شلوغی های شبانه و بوق و سر و صدا عوض کنند؛ با این حال ذائقه برخی شهروندان به ویژه نسل جدید با این سبک و سیاق شهرنشینی همخوانی ندارد، می خواهند شب ها بیرون باشند و از امکانات تفریحی و فضای شاد و مفرح شهری استفاده کنند.
خواسته ای که مانند دیگر نیازها متاثر از شرایط زندگی های امروز است، همانطور که همه چیز در زندگی هایمان به سرعت در حال تغییر است ساعات کار و رسیدگی به امور زندگی و استفاده از فرصت ها برای دور هم بودن کم شده و شهروندان و خانواده ها شب را فرصتی مناسب برای با هم بودن و گشت و گذار و... می دانند اما سوالی که برای برنامه ریزی های شبانه در جمع های خانوادگی و دوستان بی جواب باقی می ماند این است که برای گشت زنی در شب به کجا برویم؟ پارک، مراکز خرید، سینما، شهربازی و... گزینههایی است که بعد از یک روز پراسترس کاری بهیک باره به ذهنت هجوم می آورد و میخواهی شبهایت را در کنار خانواده آنجا بگذرانی و لذت ببری اما ... در شهری پاکیزه با هوای سالم و آسمانی که شب های کویری اش دلچسب و ستاره باران است واقعا چه شده که شب های شهر برای ساکنانش جذابیتی ندارد؟ شهر،شب ها در سکوت و خموشی فرو می رود تا جایی که به اذعان شهروندان و متخصصان حوزه شهری پدیده «شب مردگی» ویژگی بارز شهر بیرجند شده است.
از تغییر دیدگاه ها تا تغییر کاربری ها
عارضه ای که شهر دچارش است، تا آن جا که حتی در یکی از جلسات شورای اسلامی شهر بیرجند نیز یکی از اعضای شورا با به کار بردن اصطلاح «شب مردگی» این وضعیت را مورد انتقاد قرار می دهد.
به عقیده دکتر « بهترین» مدیریت شهری به تنهایی در پویایی شهر نمی تواند موفق عمل کند، فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی باید با برپایی نمایشگاه ها و جنگ های شبانه اثر همافزایی بر توسعه شهری داشته باشند.
به گفته وی در خیلی از شهرها موزه ها، فرهنگسراها و بناهای تاریخی شب ها سرویس دهی می کنند به ویژه در شب های تابستان و بهار که هوا مناسب است فعالیت این مکان ها موجب نشاط در شهر می شود.
این عضو شورا با بیان اینکه برای مردم تفریحگاه در شهر نداریم به «خراسان جنوبی» می گوید: برای احداث مکان تفریحی تاکنون به هیچ نتیجهای نرسیده ایم و شبهای مردهای در شهر بیرجند داریم و پارک ها و مکان ها در شهر آمادگی خدمات دهی به مردم را ندارند که در این راستا باید اقداماتی اساسی انجام شود.
دکتر«بهترین» به ضرورت تغییر دیدگاه مسئولان و مردم در استفاده از ساعات شبانه برای با هم بودن های خانوادگی اشاره می کند و می افزاید: با توجه به تغییر سبک زندگی از جمله در شهر بیرجند و این که بیشتر اعضای خانواده روزها فرصتی برای دور هم جمع شدن ندارند شب ها این فرصت باید فراهم شود.
وی ایجاد فضای دلنشین شهری را در افزایش نشاط در شهر به ویژه فضا سازی و نورپردازی در شب برای خروج از شب مردگی موثر می داند و می افزاید: باید مبلمان شهری به گونه ای باشد تا فضای مناسبی برای حضور خانواده ها در شب فراهم شود.
وی با بیان این که فضای دلچسبی در خیابان ها، میادین وکوچه های شهر دیده نمی شود و کاستی هایی در این زمینه به ویژه در بخش مبلمان شهری و نورپردازی وجود دارد می گوید: ایجاد جاذبه های بصری در شب مغفول مانده و توجه چندانی به آن نشده است.
باید خیابان ها را از حالت مردگی خارج کنیم تا احساس امنیت بیشتری به شهروندان در شب داده شود حتی می شود با افزایش ساعت کار ناوگان حمل و نقل همگانی در شهر این مشکل را تا حدودی برطرف کرد و به پویایی شهر درشب افزود.
به گفته وی ،در این زمینه فرمانداری هم باید وارد گود شود و در قالب یک مجمع نسبت به اجرای تصمیم هایی که در این خصوص گرفته می شود اقدام کند . وی وجود جاده سلامت را ظرفیت مناسبی برای پویایی در شب های شهر می داند که چند سالی است به ویژه در ماه مبارک رمضان انجام کارهای فرهنگی در مسیر پیاده روی شهروندان تا سحر فضای با نشاطی را به وجود می آورد .
کاربری اداری در خیابان های اصلی
این عضو شورا همچنین به کاربری اداری برخی فضاها در حاشیه خیابان های اصلی بیرجند که بعد از ساعت اداری از حضور مردم خالی است اشاره می کند و می گوید: با تغییر کاربری این فضاها به مجتمع های تجاری یا گردشگری می شود شهر را از شب مردگی و سکوت خارج کرد.
موضوعی که رئیس کمیسیون شهرسازی شورای اسلامی شهر بیرجند هم یکی از دلایل شب مردگی شهر را همین می داند و با بیان این که در برخی خیابان ها از جمله خیابان شهدا، بلوار آیت ا... غفاری و بلوار معلم حدفاصل چهاراه بهداری تا میدان مادر وجود کاربری های اداری این قسمت های شهر را در سکوت و تاریکی فرو برده می گوید: به تازگی با هر نوع تغییر کاربری اداری با هدف انتقال مجموعه های اداری به خارج از شهر موافقت می شود.
مهندس«صباغ» می افزاید: در طرح تفضیلی و جامع شهر حساسیت ویژه ای برای این موارد است و به تازگی پیشنهاداتی در دستور کار کمیسیون ماده 5 در حال بررسی است که در معابر اصلی شهر مجوز تغییر کاربری به تجاری داده شود تا از این پتانسیل در نبش خیابان های اصلی بیشتر استفاده شود.
در این خصوص نیز عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند و دکترای برنامه ریزی شهری با بیان این که اصطلاح «شب مردگی» به معنای علمی آن خاص کلان شهرها و هسته های اصلی آن ( مرکز تجارت شهرهای بزرگ) است می گوید: در مرکز کلان شهرها به علت تجمع مراکز تجاری، اداری، کارگاهی، انباری و... سکونت کم می شود و با تعطیلی ساعات کار و فعالیت روزانه، این مناطق شب ها به محلی برای آسیب های اجتماعی و مخاطرات شهری تبدیل می شود.
دکتر «وفایی فرد» وجود شب های مرده و بی رونق را مورد تایید قرار می دهد به ویژه در خیابان جمهوری که با وجود بازار بیرجند، شب ها مصداق این عارضه شهری است. وی همچنین به وجود کاربری های اداری در بعضی خیابان های بیرجند که سبب بروز این پدیده شده است اشاره می کند اما در عین حال فرهنگ مردم بیرجند که شب ها زود به خانه می روند و می خوابند را هم در این امر موثر می داند.
این استاد دانشگاه ریشه این موضوع را هم در پتانسیل جمعیتی و هم در فرهنگ مردم می داند و می افزاید: جمعیت عامل مهمی در پویایی است و هر چه جمعیت یک شهر کم باشد کم تحرکی مشهودتر است و در این میان نباید از تاثیر فرهنگ مردم و شیوه گذران اوقات فراغت آن ها در شهرها غافل شد زیرا در بعضی شهرهای کم جمعیت نیز شاهد سرزندگی شهروندان هستیم. وی عامل مهم دیگری را چگونگی توزیع و پراکنش انواع کاربری ها در حاشیه خیابان های اصلی عنوان می کند که باید توسط مدیریت شهری و در طرح های بالادستی و جامع شهر مورد توجه قرار گیرد. بنابراین اگر در حاشیه خیابان های اصلی ترکیب کاربری های تجاری از نوع خرده فروشی مسکونی در نظر گرفته شود میزان دسترسی مردم افزایش پیدا می کند و حضور شهروندان در این نقاط تا ساعاتی از شب بیشتر می شود و سر زندگی به دنبال خواهد داشت.
وی ترکیب متناسب فضاها از جمله پارک ها در شهر، نورپردازی و توجه به مبلمان شهری را در افزایش سر زندگی در شهر موثر می داند و می افزاید: وجود پیاده راه نیز یکی از شاخصه های مهم در سرزندگی فضاهای شهری است که ما در بیرجند نداریم. پیاده راه ترکیبی از فروشگاه ها، پاساژها و گذرگاهی برای عابران پیاده است اما با توجه به الگوهای رفتاری شهروندان چندان مورد استقبال قرار نمی گیرد.